“Filosofie die je raakt” – in gesprek met HOVO-docent Petra Bolhuis

Elke winter en zomer reist filosoof Petra Bolhuis vanuit het noorden naar Brabant om HOVO-cursisten te laten kennismaken met denkers en ideeën die raken aan het leven zelf. Haar colleges zijn populair – reden genoeg voor een nadere kennismaking.

Wat is uw vakgebied?
“Ik ben opgeleid als orthopedagoog én filosoof, in een tijd dat je nog twee volledige studies naast elkaar kon doen. Sinds 25 jaar werk ik als zelfstandig filosoof onder de naam Maieutiek, wat ‘vroedvrouw’ betekent. Socrates gebruikte dat woord om zijn filosofische methode te beschrijven: hij vergeleek zichzelf met zijn moeder, die verloskundige was, en zei: ‘Ik help mensen hun eigen wijsheid ter wereld te brengen.’ Dat vat ook mijn manier van werken goed samen: ik zie filosofie niet als iets abstracts, maar als iets dat in het eigen leven tot uiting komt.”

Welke thema’s fascineren u het meest?
“Filosofie draait voor mij altijd om de verbinding tussen het denken van grote filosofen en het persoonlijke leven. Mijn studie richtte zich op Hannah Arendt en Michel Foucault. Zij vormen nog steeds mijn denkkader: ik bestudeer nieuwe denkers vaak in relatie tot hen. Filosofie is voor mij bovendien iets dat zich ontwikkelt in de tijd: bepaalde thema’s komen op in bepaalde fases van mijn leven. Door de huidige politieke spanningen ben ik me bijvoorbeeld meer gaan verdiepen in filosofen uit de Weimarperiode.”

Wanneer wist u: dit wil ik aan anderen leren?
“Volgens mijn jongere broertje wilde ik altijd al dingen aan mensen uitleggen. Maar toen ik begon aan mijn studie filosofie voelde het écht als thuiskomen. Het heeft mij persoonlijk veel gebracht, en ik wilde dat delen. Niet op een betweterige manier, maar juist om samen na te denken.”

Wat maakt het geven van HOVO-cursussen bijzonder?
“Wat mij aanspreekt is dat HOVO-cursisten uit pure interesse leren. Ze zijn intrinsiek gemotiveerd. Bovendien brengen zij zelf een schat aan kennis en levenservaring mee. De uitwisseling met hen voedt ook mijn eigen denken. Het is echt tweerichtingsverkeer.”

Hoe bereidt u een nieuwe collegereeks voor?
“Het begint altijd met een tekst of vraag die mij raakt. Dan zoek ik naar een boek dat geschikt is als uitgangspunt, zodat alle cursisten op een vergelijkbare manier in het onderwerp kunnen duiken. Vervolgens lees ik veel rondom het thema en verbind ik nieuwe inzichten met wat ik eerder heb onderzocht. Dan komt het lastigste deel: schrappen. Ik wil mijn colleges rijk en samenhangend maken, zonder te overladen. Voor wie meer wil, zet ik aanvullende informatie op mijn website.”

Wat kunnen deelnemers deze zomer verwachten?
“De cursus over levenskunst bied ik deze zomer voor de derde keer aan, en ik blijf er enthousiast over. Het laat zien hoe oude filosofische ideeën vandaag de dag betekenisvol kunnen zijn. Goede filosofie tilt een persoonlijke ervaring op naar iets algemeens, en maakt het dan weer persoonlijk voor wie het leest of bespreekt. Filosofie is van oudsher iets dat je samen doet, in een groep, door ervaringen en inzichten te delen. In die zin is een HOVO-zomercursus precies wat filosofie altijd al is geweest.”

U geeft ook een cursus over Karl Jaspers. Wat spreekt u in hem aan?
“Jaspers was zowel psychiater als filosoof. Direct na de Tweede Wereldoorlog schreef hij een essay over schuld. Als Duitser, getrouwd met een Joodse vrouw, voelde hij de noodzaak het schuldvraagstuk genuanceerd te benaderen. Hij wilde wegblijven van het simplistische ‘iedereen is schuldig’ of ‘iedereen is slachtoffer’. Zijn essay opent het gesprek over schuld in meerdere lagen: moreel, politiek, juridisch en existentieel. Jaspers laat zien hoe politiek en het persoonlijke leven met elkaar vervlochten zijn. Zijn denkkader biedt niet alleen inzicht in het verleden, maar ook richting voor de toekomst. En dat maakt hem bijzonder relevant voor onze tijd.”

Voor meer informatie over de cursussen “Karl Jaspers doorleefde existentie” en “De kunst van het ouder worden” klik hier