De "Russische ziel" ofwel de tragedie van een volk: Nationalisme in Rusland, deel 3
Nationalisme in Rusland 1850-1917
- Cursusnummer: 23V09
- Vakgebied: Mens en maatschappij
- Locatie: Tilburg (Natuurmuseum)
- Seizoen: Voorjaar 2023
- Dag: Woensdag
- Tijd: 14.45 - 16.30 uur
- Cursusdata: 08 februari, 15 februari, 01 maart, 08 maart, 15 maart, 22 maart
- Prijs: € 210.00
- Aantal colleges: 6 colleges
- Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen na afloop
- Cursusmateriaal:
De docenten stellen digitaal lesmateriaal beschikbaar. Aanbevolen literatuur: J.W. Bezemer (2001) Een geschiedenis van Rusland: Van Rurik tot Gorbatsjov, Amsterdam: Van Oorschot; Orlando Figes (2010) De Krimoorlog of De vernedering van Rusland, Amsterdam: Nieuw Amsterdam; Orlando Figes (2022) Natasja’s Dans: Een culturele geschiedenis van Rusland, Amsterdam: Rainbow; Francis Maes (2006) Geschiedenis van de Russische muziek: van Glinka tot Sjostakovitsj, Nijmegen: SUN; Emmanuel Waegemans (2003) Geschiedenis van de Russische literatuur: 1700-2000, Amsterdam: Mets & Schilt.
- Opmerkingen:
Reservedatum inhaalcollege 29 maart. Deze cursus maakt onderdeel uit van een leergang maar kan ook prima afzonderlijk worden gevolgd.
De "Russische ziel" ofwel de tragedie van een volk: Nationalisme in Rusland, deel 3
Nationalisme in Rusland 1850-1917
Wat betekende het in de 19de eeuw om Russisch te zijn? De Krimoorlog midden 19de eeuw en het Russische Oriëntalisme zijn nauw verbonden met de bloeitijd van het Russisch nationalisme. Was Rusland een westers of oosters land en wat betekende dit voor het zelfbeeld? Zowel ‘slavofielen’ als ‘westerlingen’ zagen Europa vooral als een anti-model en het begrip ‘Russische ziel’ werd steeds populairder. Maar wat was dan het Russische ideale model precies? De verloren Krimoorlog knaagde aan het zelfbeeld. En het vigerende Oriëntalisme veranderde het nationale sentiment, vooral populair in hogere kringen.
Eindelijk voerde Alexander II (1855-1881) voor de lijfeigen boeren – een soort slaven - maatschappelijke hervormingen door. Maar deze kwamen te laat en sorteerden weinig effect. Op het platteland verpauperden niet alleen de boerenbevolking maar ook de landadel, die sterk van de boeren afhankelijk was. De opkomende industrialisering ging gepaard met een snelgroeiende arbeidersklasse die naar de steden trok en steeds minder genoegen nam met slechte leefomstandigheden. In de opkomende Russische literatuur en muziek kwamen de sociale en culturele tegenstellingen duidelijk in beeld. ‘Westerlingen’ en ‘slavofielen’ stonden lijnrecht tegenover elkaar en zagen de toekomst van Rusland heel anders. Grote namen in dit verband zijn Nicolaj Gogol, Fjodor Dostojevski en Alexander Herzen. In zijn opera Jevgeni Onegin (1884) toonde Pjotr Tsjaikovski hoe de Russische identiteit in muziek kon doorwerken. Revolutionaire bewegingen kregen steeds meer aanhang en zeker na de desastreus verlopende Eerste Wereldoorlog vormden zij de opmaat naar de Russische Revolutie van 1917.
Opsomming onderwerpen per college:
College 1 (8 feb) van Dr. Otto Boele, hoofddocent Russische literatuur en film, Universiteit Leiden, 'Slavofielen’ en Westerlingen in de 19de eeuwse literatuur'
College 2 (15 feb) van Prof. Emannuel Waegemans em., docent Russische cultuur- en literatuurgeschiedenis, Universiteit Leuven, 'Revolutionaire bewegingen (1860-1914)'
College 3 (1 mrt) van Dr. Sander Brouwer, docent Slavische talen en culturen, voorheen verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen, 'Wat was de invloed van de Krimoorlog op het nationalisme?'
College 4 (8 mrt) van Dr. Sander Brouwer, docent Slavische talen en culturen, voorheen verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen, 'Russisch oriëntalisme (1850-1917)'
College 5 (15 mrt): Prof. Francis Maes, docent Russische muziekgeschiedenis, Universiteit Gent, 'Pjotr Tsjaikovski, de Russische identiteit en de opera Jevgeni Onegin'
College 6 (22 mrt) van Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Rusland-deskundige, eerder werkzaam bij de afdeling Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht, HOVO Utrecht en bij Russische universiteiten, 'De bloeitijd van het Russische nationalisme (1850-1917)'
Rieke Leenders en gastdocenten
Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Rusland-deskundige, eerder werkzaam bij de afdeling Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht, HOVO Utrecht en bij Russische universiteiten. Zij organiseert en geeft colleges over Rusland bij HOVO en andere instellingen (Rusland-colleges) en is lid van de wetenschappelijke adviesraad van het Nederlands Instituut in Sint-Petersburg. Voor HOVO Brabant is zij inhoudelijk verantwoordelijk voor de Leergang ‘De “Russische ziel” ofwel de tragedie van een volk’, voor extra Ruslandcursussen en voor de gastdocenten.
De gastdocenten:
Drs. Hubert Smeets: Smeets is medewerker van NRC en medeoprichter van het kenniscentrum platformraam.nl. Als historicus en journalist schrijft hij over binnenlandse en buitenlandse politiek. Smeets heeft verschillende boeken over Rusland op zijn naam staan. In 2004 verscheen Erfenis van een wereldrijk. Van Sovjet-Unie tot Rusland, dat hij samen met fotograaf Oleg Klimov maakte. Uit 2015 stamt De wraak van Poetin. Rusland contra Europa.
Dr. Sander Brouwer was tot 2019 Universitair Docent Russische literatuur en cultuurgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is de auteur van de monografie Character in the Short Prose of Ivan Sergeevič Turgenev (Amsterdam/Atlanta, 1995), redigeerde bundels als Dutch Contributions to the fourteenth international congress of Slavists, 2008. Literature. (Amsterdam - New York, 2008), Contested Interpretations of the Past in Polish, Russian, and Ukrainian Film: Screen as Battlefield (2016) en met Joost van Baak Leib, Geist und Seele in der russischen Literatur und Kultur (Wiener slawistischer Almanach, 2004). Hij vertaalde o.a. aartspriester Avvakoem, Aleksandr Blok, Nikolaj Erdman. Onlangs publiceerde hij in RAAM een artikel waarop zijn college is gebaseerd.
Dr. Gijs Kessler: Kessler is senior onderzoeker aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de sociale en economische geschiedenis van Rusland en de Sovjet-Unie. Van 2002 tot 2016 woonde en werkte hij in Moskou, waar hij naast zijn werk voor het IISG lesgaf aan het prestigieuze bachelorprogramma van de New Economic School. In 2022 publiceerde hij het boek Rusland: Land dat anders wil zijn, een terugblik op de dertig jaar verandering in Rusland die hij van nabij meemaakte.
Dr. Gulaz Sibgatullinna: Sibgatullina is universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam en gastonderzoeker aan George Washington University. Eerder studeerde ze in Moskou (Linguïstische Staatsuniversiteit) en Mainz (Johannes Gutenberg Universiteit). Ze is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden met een proefschrift over de wisselwerking tussen taal en religie in Rusland. In 2020 publiceerde zij Languages of Islam and Christianity in Post-Soviet Russia.