De "Russische ziel" ofwel de tragedie van een volk: Nationalisme in Rusland, deel 3
Wat betekende het in de 19de eeuw om Russisch te zijn? De Krimoorlog midden 19de eeuw en het Russische Oriëntalisme zijn nauw verbonden met de bloeitijd van het Russisch nationalisme. Was Rusland een westers of oosters land en wat betekende dit voor het zelfbeeld? Zowel ‘slavofielen’ als ‘westerlingen’ zagen Europa vooral als een anti-model en het begrip ‘Russische ziel’ werd steeds populairder. Maar wat was dan het Russische ideale model precies? De verloren Krimoorlog knaagde aan het zelfbeeld. En het vigerende Oriëntalisme veranderde het nationale sentiment, vooral populair in hogere kringen.
Eindelijk voerde Alexander II (1855-1881) voor de lijfeigen boeren – een soort slaven - maatschappelijke hervormingen door. Maar deze kwamen te laat en sorteerden weinig effect. Op het platteland verpauperden niet alleen de boerenbevolking maar ook de landadel, die sterk van de boeren afhankelijk was. De opkomende industrialisering ging gepaard met een snelgroeiende arbeidersklasse die naar de steden trok en steeds minder genoegen nam met slechte leefomstandigheden. In de opkomende Russische literatuur en muziek kwamen de sociale en culturele tegenstellingen duidelijk in beeld. ‘Westerlingen’ en ‘slavofielen’ stonden lijnrecht tegenover elkaar en zagen de toekomst van Rusland heel anders. Grote namen in dit verband zijn Nicolaj Gogol, Fjodor Dostojevski en Alexander Herzen. In zijn opera Jevgeni Onegin (1884) toonde Pjotr Tsjaikovski hoe de Russische identiteit in muziek kon doorwerken. Revolutionaire bewegingen kregen steeds meer aanhang en zeker na de desastreus verlopende Eerste Wereldoorlog vormden zij de opmaat naar de Russische Revolutie van 1917.
Opsomming onderwerpen per college:
College 1 (8 feb) van Dr. Otto Boele, hoofddocent Russische literatuur en film, Universiteit Leiden, 'Slavofielen’ en Westerlingen in de 19de eeuwse literatuur'
College 2 (15 feb) van Prof. Emannuel Waegemans em., docent Russische cultuur- en literatuurgeschiedenis, Universiteit Leuven, 'Revolutionaire bewegingen (1860-1914)'
College 3 (1 mrt) van Dr. Sander Brouwer, docent Slavische talen en culturen, voorheen verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen, 'Wat was de invloed van de Krimoorlog op het nationalisme?'
College 4 (8 mrt) van Dr. Sander Brouwer, docent Slavische talen en culturen, voorheen verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen, 'Russisch oriëntalisme (1850-1917)'
College 5 (15 mrt): Prof. Francis Maes, docent Russische muziekgeschiedenis, Universiteit Gent, 'Pjotr Tsjaikovski, de Russische identiteit en de opera Jevgeni Onegin'
College 6 (22 mrt) van Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Rusland-deskundige, eerder werkzaam bij de afdeling Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht, HOVO Utrecht en bij Russische universiteiten, 'De bloeitijd van het Russische nationalisme (1850-1917)'
