Het goede, het geluk en het geweten

De filosofie van Immanuel Kant bracht aan het einde van de 18e eeuw een aardverschuiving teweeg die in onze tijd nog steeds doorklinkt. Zijn baanbrekende ideeën over de grenzen van theoretische kennis en het bestaan van God vulde hij aan met minsten zo vernieuwende opvattingen over de vrije wil en de moraliteit. De tot dan toe gangbare primaat van de Aristotelische deugdenethiek, ook in de Verlichting nog steeds uitgangspunt, vervangt Kant door een radicaal individuele en subjectieve moraliteit.

Het individuele geweten met zijn moreel plichtsbewustzijn komt bij Kant centraal te staan. Hij onderscheidt dit scherp van iedere vorm van moraliteit als sociale conventie, maar blijft tot het einde toe volhouden dat moraliteit toch in de rede gefundeerd kan worden.

Wie de morele problematiek van de moderne mens wil begrijpen, inclusief haar uitwassen van individualisme en moralisme, zal eerst Kant moeten begrijpen. En dat laatste is geen eenvoudige zaak. De geschriften van Kant zijn moeilijk, zijn stijl ontoegankelijk. Bovendien is Kants oeuvre omvangrijk. En de volledige reikwijdte van Kants morele filosofie vereist ook onderzoek naar zijn geschriften over theoretische filosofie, over politiek, en over religie.

Deze inleiding vormt daarom tegelijkertijd een reis door de verschillende geschriften van Kant. De cursus gaat daarbij thematisch te werk. Per college wordt een specifiek onderwerp besproken, zoals de morele handeling, de morele wet, het hoogste goed, de vrije wil, de redelijke fundering van de moraliteit, het morele godsbewijs, het radicale kwaad en tenslotte de spanningsvolle relatie tussen moraliteit en politiek.

Bij ieder thema wordt uitvoerig stilgestaan bij een specifieke tekst(passage) van Kant zelf. Op deze manier ontstaat een rijker beeld van Kants morele filosofie en raakt de lezer vertrouwd met Kants eigenzinnige gedachtewereld. Bovendien krijgt de lezer zo uitvoerig de gelegenheid de standpunten en argumenten van Kant zijn eigen ethische overtuigingen kritisch tegen het licht te houden.

Opsomming onderwerpen per college:

College 1: Wat is moreel handelen?

College 2: De morele wet

College 3: Het hoogste goed

College 4: De vrije wil

College 5: De fundering van de moraliteit

College 6: Het morele godsbewijs

College 7: Het radicale kwaad

College 8: Moraliteit en politiek