Fascistische ideologie in Europa, 1919-1945

In het publieke en politieke debat klinkt steeds vaker de waarschuwing voor een mogelijke terugkeer van het fascisme. Maar wat was het fascisme eigenlijk in de periode waarin het zijn grootste aanhang kende – grofweg tussen 1919 en 1945? Hoe zag de ideologie eruit, waar kwam zij vandaan, en hoe verhield zij zich tot andere denkstromingen zoals het liberalisme, socialisme en conservatisme? En belangrijker nog: wie waren er vatbaar voor deze ideeën, en waarom?

In deze cursus onderzoekt prof. dr. Peer Vries de ideologische kern van het fascisme en de aantrekkingskracht ervan in het interbellum en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarbij gaat hij in op vragen als: hadden fascisten een samenhangende ideologie? Op welke denkers baseerden zij zich? Hoe verklaar je hun succes of juist het uitblijven daarvan in verschillende landen? Welke rol speelden gevestigde elites, religies, partijen en sociale groepen? En in hoeverre handelden fascistische bewegingen werkelijk naar hun eigen ideologische uitgangspunten?

De cursus biedt een systematische verkenning van het fascistisch denken en de sociale, culturele en politieke context waarin het tot bloei kwam. Naast ideologische thema’s als ultranationalisme, het uitsluiten van ‘anderen’, de nadruk op verval en vernieuwing, geweld en leiderschap, is er ook aandacht voor de verhouding tussen fascisten en andere maatschappelijke krachten: elites, religies, de bourgeoisie en linkse bewegingen.

Gedurende de colleges komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod:

- De ontwikkeling en kenmerken van fascistische ideologie
-Ultranationalisme, racisme, sociaal-darwinisme en ‘völkisch’ denken
- De verhouding tussen fascisten en gevestigde elites, religies en politieke partijen
- Fascisme als massabeweging: kiezers, partijleden en leiderschap
- Internationale aspecten en de vraag naar een ‘fascistische internationale’
- Tot slot: wat kunnen we leren van het verleden over het fascisme in onze eigen tijd?

Waar relevant worden door de hele cursus heen parallellen getrokken met actuele ontwikkelingen en het hedendaagse debat. Daarmee biedt deze cursus niet alleen historische verdieping, maar ook handvatten om de actualiteit beter te begrijpen.