Dante’s Divina Commedia: Paradiso

In de Divina Commedia, ruim 700 jaar geleden geschreven, maakt Dante een denkbeeldige reis door hel, louteringsberg en hemelen. Het uiteindelijk doel is het ‘Paradiso’, het hemels paradijs. In dit derde en laatste boek van de Divina Commedia heeft Beatrice de plaats van Vergilius als gids ingenomen. Samen stijgen zij door de negen hemelen op naar de tiende, het Empyreum, waar Beatrice haar plaats in de hemelroos weer inneemt. Het is Bernardus van Clairvaux die Dante begeleidt op het allerlaatste stukje van de reis die eindigt in de Visio Dei, de eenwording – tijdens een fractie van een seconde - met God zelf. Paradiso laat ons de diepere betekenis van de Divina Commedia zien, die zich op zielegebied afspeelt.

Net zoals in de twee eerdere ‘cantiche’ zijn er tal van ontmoetingen, nu vooral met heiligen. Onder de wereldse figuren die Dante tegenkomt is een hele reeks van vorsten. En net als in Inferno en Purgatorio zijn er veel verwijzingen naar bijbelse en klassieke verhalen en veel tirades tegen kerkelijke wantoestanden en het gedegenereerde Florence van Dante’s tijd.

Van dit deel van de Divina Commedia wordt gezegd dat het het mooiste is, maar het stelt ook hoge eisen aan de lezer: de spirituele ervaringen in de hemel zijn zo hoog en abstract dat Dante, zoals hij op meerdere plekken opmerkt, ze maar nauwelijks in woorden kan uitdrukken. Het is boeiend om te zien hoe kunstenaars op hun beurt Dante’s ervaringen in beelden uitdrukken. Giovanni di Paolo deed dat in de 15e eeuw op een hele beschrijvende, down to earth manier die maar weinig ruimte laat voor het spirituele, terwijl die van Botticelli in de loop van Paradiso juist steeds abstracter worden. Voorts zullen ook illustraties van Blake, Doré, Dali, Amos Nattini, Monica Beisner en anderen gebruikt worden om het verhaal van Paradiso te vertellen.

Enige voorkennis van de Divina Commedia is aan te bevelen, bijvoorbeeld door het lezen van de syllabus bij de eerder gegeven cursus over de Divina Commedia. Deze wordt voorafgaand aan de cursus digitaal beschikbaar gesteld op Mijn Hovo. Ook wordt tijdens het eerste college een kort overzicht gegeven van de al eerder behandelde stof.