Menu
De vroege geschiedenis van Europa

Darwins uitspraak dat de best aangepasten de beste kans hebben om te overleven is helemaal van toepassing op de, als immigranten begonnen, Europeanen. Tot drie keer toe zorgen mensen die van elders komen er voor nieuwe ontwikkelingen. De vroege Europeanen weten de mogelijkheden die hun geboden worden optimaal te benutten. Door arbeidsverdeling en samen op jacht te gaan bouwen ze aan sociale cohesie. Jagers en verzamelaars staan open voor experimenten en verwelkomen innovaties. Door boer te worden weten ze hun populatie snel uit te breiden én bezittingen te verwerven. Dat heeft ook een keerzijde. Bezit leidt tot strijd om dat bezit. Dankzij nieuwe metalen als brons en ijzer leidt dat tot bloedige confrontaties. En tot economische en culturele bloei. Sociale structuren krijgen nieuwe impulsen. De problemen met het onbegrijpelijke worden overgelaten aan speciale mensen die contacten met goden onderhouden. De steeds ingewikkelder wordende agrarische samenleving zoekt naar houvast en vindt die in krachtige leiders. Economische voorspoed maakt de komst van de eerste steden mogelijk. Die ontstaan eerst in het oosten. De oudste stad in West-Europa wordt door de Griek Herodotos Pyrene genoemd. Organisatievermogen, economische kansen benutten en wapengeweld leiden uiteindelijk tot het vormen van een eerste echte staat in Europa.

CursustitelOndertitelKorte BeschrijvingSeizoen
Locatie Tilburg
Seizoen
Locatie Nijmegen
Deel 1:
Dageraad der mensheid
De Europeanen van de ‘oude steentijd’In deze cursus zien we de komst van de eerste Europeanen, de Neandertalers en de moderne mensen. Hoe zij zich aanpassen aan hun levensomstandig-heden en het ontstaan van de allervroegste kunst.Najaar 2018 
Deel 2:
De neolitische (r)evolutie
Jagers worden boerenDoor klimaatsveranderingen en nieuwe immigraties veranderen de Europeanen hun levenswijze ingrijpend. Bezit doet zijn intrede en dus ook de strijd om het bezit.Voorjaar 2019 
Deel 3:
Gevorderde landbouwers in West-Europa
Nieuwe ontdekkingen en uitvindingen geven nieuwe mogelijkheden en nieuwe problemenBoeren vestigen zich in Nederland en bouwen er indrukwekkende monumenten, net als elders in Europa. Koper en tin, maar ook het wiel staan aan de basis van een veranderende samenleving.Najaar 2019 
Deel 4:
De Keltische wereld
De ontdekking van ijzer is de basis van grote economische en culturele bloeiEr ontstaan Europese machtscentra en steden. Leiders in de economie worden culturele aanjagers. Het leidt tot nieuwe migraties, nieuwe steden en zelfs tot staatsvorming.Voorjaar 2020 
Deel 5:
Romeinen veroveren Europa
Rond het midden van de 8ste eeuw v.Chr. is Rome ontstaan.Langzaam maar zeker veroveren ze het Italische vasteland en later ook Spanje. Met Caesar begint een periode van twee eeuwen van grote veroveringsoorlogen, waardoor de Romeinse keizers de geschiedenis van Europa grotendeels bepalen.Najaar 2020Najaar 2022
Deel 6:
Leven in de Romeinse tijd
Leven in de Romeinse tijdDe Romeinen zijn méér dan veroveraars; ze zorgen ervoor dat mensen in Europa anders gaan leven, hun levens anders indelen en kennismaken met grootschalige publieksattracties.Najaar 2021Voorjaar 2023
Deel 7:
De ondergang van het Romeinse rijk
De val van het Romeinse rijk zou al begonnen zijn met de crisis van de derde eeuw. In deze cursus onderzoeken we diverse aspecten daarvan, zoals buitenlandse vijanden, binnenlandse onrust, de komst van nieuwe religies en een veranderende politieke structuur en maken een voorlopige balans op. najaar 2022Najaar 2023
Deel 8:
Het ontstaan van een nieuw Europa
 In de vijfde eeuw zien we de contouren van een nieuw Europa ontstaan. In het noordwesten krijgen de Franken de overhand en ontstaat de Merovingische maatschappij. Anders dan lang werd gedacht steunt die zwaar op de Romeinse erfenis, maar groeit uit tot iets nieuws.Voorjaar 2023Voorjaar 2024
Deel 9:
De wereld van de Karolingers
 In 751 wordt de periode van de Merovingers door een staatsgreep opgevolgd door die van de Karolingers. Karel de Grote doet het oude Romeinse Rijk in Europa herleven. Het is het begin van een ongekende rijkdom op religieus, sociaal, economisch en cultureel gebied. Najaar 
2023
Najaar
2024
Deel 10:
Het nieuwe Europa krijgt vorm
  Voorjaar
2024
Voorjaar 2025
Deel 11:
Middeleeuws Europa
  Najaar 
2024
Najaar
2025
Deel 12:
Laat-middeleeuws Europa
  Voorjaar 2025Voorjaar
2026

 

Huidige cursus in deze leergang

 

Dageraad der mensheid

In deze cursus zien we hoe twee immigratiegolven verantwoordelijk zijn voor de komst van de eerste Europeanen. Het is het verhaal van Neandertalers en moderne mensen die, nadat hun eerste levensbehoeften zijn veiliggesteld aan de basis staan van de allervroegste kunst.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Najaar 2018
  • vakgebied: Geschiedenis
De neolithische (r)evolutie

In deze cursus zien we hoe een nieuwe immigratiegolf de samenleving compleet verandert; van een jagers-en-verzamelaarsgemeenschap wordt Europa tot een agrarische maatschappij, waarin vaste woonplaatsen en het begrip ‘bezit’ een belangrijke rol spelen.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Voorjaar 2019
  • vakgebied: Geschiedenis
De eerste gouden eeuwen van Europa (vrijdag ochtend)

De nieuwe boerensamenleving ontwikkelt zich in een razend tempo, met vernuftige architectonische hoogstandjes zoals dolmen, hunebedden en nuraghes, ceremoniële monumenten, maar ook knappe technologische ontwikkelingen (koper, brons, wiel) en het ontstaan van een nieuwe maatschappijstructuur.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Najaar 2019
  • vakgebied: Geschiedenis
De eerste gouden eeuwen van Europa (vrijdag middag)

De nieuwe boerensamenleving ontwikkelt zich in een razend tempo, met vernuftige architectonische hoogstandjes zoals dolmen, hunebedden en nuraghes, ceremoniële monumenten, maar ook knappe technologische ontwikkelingen (koper, brons, wiel) en het ontstaan van een nieuwe maatschappijstructuur.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Najaar 2019
  • vakgebied: Geschiedenis
De vroege geschiedenis van Europa, deel 4 (ochtend)

Zout en ijzer vormen de basis voor de opkomst van de Keltische culturen, die een belangrijke rol speelden in het vóór-Romeinse Europa. Handelscontacten met mediterrane culturen zorgden voor een ongekende culturele en economische bloei en tot het ontstaan de eerste stad ten noorden van de Alpen: Pyrene.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Voorjaar 2020
  • vakgebied: Geschiedenis
De vroege geschiedenis van Europa, deel 4 (middag)

Zout en ijzer vormen de basis voor de opkomst van de Keltische culturen, die een belangrijke rol speelden in het vóór-Romeinse Europa. Handelscontacten met mediterrane culturen zorgden voor een ongekende culturele en economische bloei en tot het ontstaan de eerste stad ten noorden van de Alpen: Pyrene.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Voorjaar 2020
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 5 (ochtend)

Rond het midden van de 8ste eeuw v.Chr. is Rome ontstaan. Langzaam maar zeker veroveren ze het Italische vasteland en later ook Spanje. Met Caesar begint een periode van twee eeuwen van grote veroveringsoorlogen, waardoor de Romeinse keizers de geschiedenis van Europa grotendeels bepalen.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Najaar 2020
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 5 (middag)

Rond het midden van de 8ste eeuw v.Chr. is Rome ontstaan. Langzaam maar zeker veroveren ze het Italische vasteland en later ook Spanje. Met Caesar begint een periode van twee eeuwen van grote veroveringsoorlogen, waardoor de Romeinse keizers de geschiedenis van Europa grotendeels bepalen.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in:
  • seizoen: Najaar 2020
  • vakgebied: Geschiedenis
De vroegste geschiedenis van Europa, deel 6 (Tilburg)

‘Panem et circenses’, brood en spelen, dat zou het concept zijn van Romeinse keizers om het volk tevreden te houden. In deze cursus bekijken we hoe vertier en economie hand in hand gaan om de mensen in de stad en op het platteland een winstgevend én opwindend leven te bieden.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in: Tilburg
  • seizoen: Najaar 2021
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 7 (Tilburg)

De val van het Romeinse rijk zou al begonnen zijn met de crisis van de derde eeuw. In deze cursus onderzoeken we diverse aspecten daarvan, zoals buitenlandse vijanden, binnenlandse onrust, de komst van nieuwe religies en een veranderende politieke structuur en maken een voorlopige balans op.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in: Tilburg
  • seizoen: Najaar 2022
  • vakgebied: Geschiedenis
De vroege geschiedenis van Europa, deel 5 (Nijmegen)

Rond het midden van de 8ste eeuw v.Chr. is Rome ontstaan. Langzaam maar zeker veroveren ze het Italische vasteland en later ook Spanje. Met Caesar begint een periode van twee eeuwen van grote veroveringsoorlogen, waardoor de Romeinse keizers de geschiedenis van Europa grotendeels bepalen.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Dinsdag
  • in: Nijmegen
  • seizoen: Najaar 2022
  • vakgebied: Geschiedenis
Vervallen

De val van het Romeinse rijk zou al begonnen zijn met de crisis van de derde eeuw. In deze cursus onderzoeken we diverse aspecten daarvan, zoals buitenlandse vijanden, binnenlandse onrust, de komst van nieuwe religies en een veranderende politieke structuur en maken een voorlopige balans op.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in: Tilburg
  • seizoen: Najaar 2022
  • vakgebied: Geschiedenis
Vervallen

Rond het midden van de 8ste eeuw v.Chr. is Rome ontstaan. Langzaam maar zeker veroveren ze het Italische vasteland en later ook Spanje. Met Caesar begint een periode van twee eeuwen van grote veroveringsoorlogen, waardoor de Romeinse keizers de geschiedenis van Europa grotendeels bepalen.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Dinsdag
  • in: Nijmegen
  • seizoen: Najaar 2022
  • vakgebied: Geschiedenis
De vroege geschiedenis van Europa 8 (Tilburg)

In de vijfde eeuw zien we de contouren van een nieuw Europa ontstaan. In het noordwesten krijgen de Franken de overhand en ontstaat de Merovingische maatschappij. Anders dan lang werd gedacht steunt die zwaar op de Romeinse erfenis, maar groeit uit tot iets nieuws.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in: Tilburg
  • seizoen: Voorjaar 2023
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa deel 6 (Nijmegen)

De Romeinen zorgen ervoor dat mensen in Europa anders gaan leven. Het leven krijgt een nieuwe cadans en men maakt kennis met grootschalige publieksattracties. In deze cursus bekijken we hoe vertier en economie hand in hand gaan om de mensen een winstgevend én opwindend leven te bieden.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Dinsdag
  • in: Nijmegen
  • seizoen: Voorjaar 2023
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 9 (Tilburg)

In 751 wordt de periode van de Merovingers door een staatsgreep opgevolgd door die van de Karolingers. Karel de Grote doet het oude Romeinse Rijk in Europa herleven. Het is het begin van een ongekende rijkdom op religieus, sociaal, economisch en cultureel gebied.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Vrijdag
  • in: Tilburg
  • seizoen: Najaar 2023
  • vakgebied: Geschiedenis
Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 7 (Nijmegen)

De val van het Romeinse Rijk zou al begonnen zijn met de crisis van de derde eeuw. In deze cursus onderzoeken we diverse aspecten daarvan, en maken we een balans op aan de hand van buitenlandse vijanden, binnenlandse onrust, nieuwe religies en een veranderde politieke structuur.

meer informatie Inschrijven
  • docent: Johan Hendriks
  • dag: Dinsdag
  • in: Nijmegen
  • seizoen: Najaar 2023
  • vakgebied: Geschiedenis
Johan Hendriks

Drs. Johan Hendriks studeerde M.O.-Geschiedenis in Tilburg en Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte na zijn leraarschap als stadsarcheoloog van Dordrecht en als hoofd cultureel erfgoed in Breda. Hij schreef diverse boeken en artikelen over archeologische en historische onderwerpen. Hij verzorgt sinds 2011 cursussen op het raakvlak van geschiedenis, archeologie en kunstgeschiedenis voor HOVO in Tilburg en Nijmegen.

Uit eerdere evaluaties over deze docent:
"Ik was zeer onder de indruk van onze docent. Geschiedenis enthousiast brengen, doorspekt met humor, met fantastische beelden en pakkende teksten als samenvatting."

"Een zeer bevlogen en deskundig  docent.

"Uitstekend docent. Gedreven met humor en zeer goed voorbereid.