De ‘Russische ziel’

De "Russische ziel" ofwel de tragedie van een volk: Nationalisme in Rusland
  • Cursusnummer: 20V10
  • Vakgebied: Mens en maatschappij
  • Seizoen: Voorjaar 2020
  • Dag: Woensdag
  • Inschrijven voor: wo 05 feb. 2020
  • Tijd: 14.45 - 16.30 (5e college tot 17.30) uur
  • Cursusdata: 05-feb., 12-feb., 19-feb., 04-mrt., 02-sep., 09-sep.
  • Prijs: € 206.00
  • Aantal colleges: (6 colleges + documentaire)
  • Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen
  • Cursusmateriaal:

    De docenten stellen digitaal lesmateriaal beschikbaar. Aanbevolen literatuur: Gessen, Masja (2018) De toekomst is geschiedenis: De terugkeer van het totalitaire Rusland, De Bezige Bij, ISBN 9789403106106, 34,99; Smeets, Hubert (2015) De wraak van Poetin: Rusland contra Europa, Prometheus/Bert Bakker, ISBN 9789035143678, € 25,99; Politkovskaja, Anna (2005) Poetins Rusland, De Geus, ISBN 9789044507485, ca. € 10, 00 (tweedehands of e-book); Pomerantsev, Peter (2014) Niets is waar en alles is mogelijk: Het surrealistisch hart van het nieuwe Rusland. Hollands Diep, ISBN 9789048842940, € 21,99

De ‘Russische ziel’

Hoe kunnen wij hedendaags Rusland en de Russen beter begrijpen? Bekend is hun fascinatie voor fatalisme, ‘morele puurheid’ en voor weidse verten. Russen refereren graag aan hun ‘Russische ziel’ om duidelijk te maken wie ze zijn. De ‘Russische ziel’ kent echter veel verschijningsvormen. Behalve cultuur en geschiedenis is zij ook een mythe, een geloof. Diverse actuele vraagstukken zijn hiermee verbonden. Veel Russen zijn tegenwoordig bang hun gedeelde gevoel van identiteit, van nationale trots en van een herkenbare gemeenschap te verliezen. Hun uiterst gewelddadige verleden en zeer onzekere toekomst spelen hierbij een belangrijke rol. De ‘Russische ziel’ vormt daardoor ook hét symbool van het Russische nationalisme. De belangrijkste kenmerken van dit nationalisme zijn politieke autocratie, religieuze orthodoxie en conventionele familiewaarden. En dit alles doordrenkt met een antiwesters sentiment. Voor een belangrijk deel vertegenwoordigt Poetin deze opvattingen van de ‘Russische ziel’.

In deze cursus bekijken we de actualiteit van het land vanuit verschillende gezichtshoeken: van binnenlandse politiek tot film, van religie tot sociologie, van cultuur tot buitenlandse politiek. En we doen dit in het licht van een steeds sterker wordend nationalisme. We behandelen vragen als: Hoe ziet het hedendaagse Russische nationalisme eruit? Welke rol spelen Poetin en de orthodoxe kerk hierin? In hoeverre hebben Poetins directe voorgangers Jeltsin en Gorbatsjov hiervoor het pad geplaveid? Wat kunnen we zeggen over Ruslands buitenlandse politiek en hoe kunnen we haar continue aanvallen op het Westen het beste interpreteren? En tenslotte: hoe werkt de Sovjetgeschiedenis door in het heden?

Deze cursus is de eerste aflevering van de vierdelige Leergang De “Russische ziel” en zal ieder voorjaar worden aangeboden. De cursus kan ook goed los worden gevolgd.

De zes bijeenkomsten in deze cursus hebben de volgende docenten en onderwerpen:

College 1: Gorbatsjov door Hubert Smeets
College 2: Jeltsin en Poetin door dr. Henk Kern
College 3: Ruslands buitenlandpolitiek door drs. Tony van der Togt
College 4: Het Russische actuele religieuze leven door Prof. dr. Evert van der Zweerde
College 5: ‘De Rode ziel’: documentaire met introductie en discussie door Jessica Gorter
College 6:  Waarom doen de Russen zoals ze doen of: Actueel nationalisme door dr. Rieke Leenders.

  • Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Ruslandspecialist, cursusleider en docent van de Leergang De "Russische ziel" bij HOVO-Universiteit Tilburg en HOVO-Universiteit Utrecht. Haar proefschrift Als de hemel valt: Bescherming Bevolking tussen fantasie en werkelijkheid (2001) handelt onder meer over de Nederlandse beeldvorming van de angst voor de Sovjet-Unie. Vanaf midden jaren '90 participeerde zij in internationale universitaire onderwijsvernieuwingsprojecten in Siberië en andere Russische regio's en doceerde zij aan diverse Russische universiteiten.
  • Prof. dr. Evert van der Zweerde, Faculteit Filosofie, Theologie en Religie Studies, Radboud Universiteit, Nijmegen en voorzitter van de Wetenschappelijke Adviesraad van het Nederlands Instituut in Sint Petersburg.
  • Dr. Henk Kern, docent Russische geschiedenis bij Geschiedenis en Russische Studies, Universiteit Leiden. Zijn proefschrift is getiteld Denken over Rusland: Europese beschouwingen over de Grote Hervormingen, 1861-1881 (2008).
  • Jessica Gorter, documentairemaker van De Rode Ziel. Ze regisseerde en produceerde diverse andere documentaires over Rusland, waaronder Piter (2004), No Goods Today (2002) en Ferryman across the Volga (Prix de RTBF). Voor de theatervoorstelling Quarantaine (2006) maakte ze een serie portretten van overlevenden van het beleg van Leningrad. Haar films zijn in binnen- en buitenland op filmfestivals en televisie vertoond.
  • Hubert Smeets, historicus en journalist bij NRC Handelsblad en het kenniscentrum RaamopRusland.nl. Voor De Groene Amsterdammer en NRC Handelsblad was hij correspondent in Moskou en lid van de hoofdredactie. In 2015 verscheen zijn boek De wraak van Poetin.
  • Drs. Tony van der Togt, medewerker Ministerie van Buitenlandse Zaken, voormalig Rusland-deskundige bij het Instituut Clingendael, Den Haag en commentator over het buitenlandbeleid van Rusland bij onder meer het politieke nieuwsprogramma Nieuwsuur.

 

Rieke Leenders en gastdocenten

Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Rusland-deskundige, eerder werkzaam bij de afdeling Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht, HOVO Utrecht en bij Russische universiteiten. Zij organiseert en geeft colleges over Rusland bij HOVO en andere instellingen (Rusland-colleges) en is lid van de wetenschappelijke adviesraad van het Nederlands Instituut in Sint-Petersburg. Voor HOVO Brabant is zij inhoudelijk verantwoordelijk voor de Leergang ‘De “Russische ziel” ofwel de tragedie van een volk’, voor extra Ruslandcursussen en voor de gastdocenten.

De gastdocenten:
Drs. Hubert Smeets: Smeets is medewerker van NRC en medeoprichter van het kenniscentrum platformraam.nl. Als historicus en journalist schrijft hij over binnenlandse en buitenlandse politiek. Smeets heeft verschillende boeken over Rusland op zijn naam staan. In 2004 verscheen Erfenis van een wereldrijk. Van Sovjet-Unie tot Rusland, dat hij samen met fotograaf Oleg Klimov maakte. Uit 2015 stamt De wraak van Poetin. Rusland contra Europa.

Derek Sauer: Sauer was tot aan de oorlog in Oekraïne media-ondernemer in Moskou. Zijn Vedomosti is onder hem uitgegroeid tot het meest succesvolle financiële dagblad van Rusland. Andere bekende bladen die hij in Rusland heeft uitgegeven zijn The Moscow Times en Russische versies van Playboy, Cosmopolitan, FHM en Men's Health. Na februari 2022 verdween de vrije nieuwsgaring in Rusland en haalde Sauer met succes de nieuwssites The Moscow Times en Meduza naar Nederland.  

Dr. Gijs Kessler: Kessler is senior onderzoeker aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de sociale en economische geschiedenis van Rusland en de Sovjet-Unie. Van 2002 tot 2016 woonde en werkte hij in Moskou, waar hij naast zijn werk voor het IISG lesgaf aan het prestigieuze bachelorprogramma van de New Economic School. In 2022 publiceerde hij het boek Rusland: Land dat anders wil zijn, een terugblik op de dertig jaar verandering in Rusland die hij van nabij meemaakte.

Dr. Gulaz Sibgatullinna: Sibgatullina is universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam en gastonderzoeker aan George Washington University. Eerder studeerde ze in Moskou (Linguïstische Staatsuniversiteit) en Mainz (Johannes Gutenberg Universiteit). Ze is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden met een proefschrift over de wisselwerking tussen taal en religie in Rusland. In 2020 publiceerde zij Languages of Islam and Christianity in Post-Soviet Russia.
 

Diverse Docenten

Zie de cursusbeschrijving voor meer informatie over de docenten.