Russen in verzet

Russische geschiedenis – Russische schrijvers en schilders tegen de dictatuur

De Russische geschiedenis kan verteld worden aan de hand van grote historische gebeurtenissen die verhalen over botsingen van de machthebbers met andere naburige machthebbers. 
Dat verhaal kan ook verteld worden aan de hand van botsingen van de machthebbers met het eigen volk en rijgt dan kleine en grote revoltes aaneen, van de middeleeuwse antikerkelijke ketterijen van bogomielen en strigolniki tot de 20e-eeuwse broodoproeren. Denkers en kunstenaars kozen daarbij steeds vaker de kant van het volk.

Daardoor kan dat verhaal in de tijd verteld worden aan de hand van de kunst en de rol die kunst speelt – het verhaal van schrijvers en schilders uit dat Russische volk die met hun werk de achterkant van de Russische samenleving laten zien en opkomen voor de onderdrukten en achtergestelden. Of het nu gaat om de middeleeuwse iconenschilder Andrej Roebljov die schoonheid creëert als antwoord op moord en bedrog in zijn Vladimirse Rusland, om de 19e-eeuwse dichter Poesjkin die het in zijn poëzie opneemt voor de ballingen die door de tsaar vanuit zijn Petersburgse Winterpaleis naar Siberië gestuurd worden, om de 20e-eeuwse schrijver Michaïl Boelgakov die het stalinistische Rusland genadeloos fileert of om de 21e-eeuwse romanschrijfster Ljoedmila Oelitskaja die in haar boek “Een Russische geschiedenis” het Rusland van Poetin gelijkstelt aan de onderdrukkende regimes uit communistische tijden, steeds gaat het om het verzet tegen de autocratie en dictatuur, tegen willekeur en onderdrukking, tegen onvrijheid. 

De Russische kunst – voorop literatuur en schilderkunst – is één grote schreeuw om vrijheid. De Russische machthebbers hebben dat altijd goed begrepen en hebben in alle tijden kunstenaars vervolgd, gevangengezet, het land uitgejaagd of gewoon vermoord. 

Welkom bij een reeks over de verzetskant van het Russische volk en zijn kunstenaars.

De afzonderlijke thema’s die in de zeven colleges aan de orde komen zijn:

10e-16e eeuw                  Godsdiensttwisten, onderdrukking en terreur 

                                           met becommentarieerde vertoning van Andrej Roebljov (A. Tarkovskij) 

17e-18e eeuw                  Burgeroorlog, absolutisme en opstanden 

19e eeuw                          Dekabristenopstand in poëzie en schilderkunst 

20e eeuw                          Oktoberevolutie en de Russische kunstenaars

jaren ‘60 en ‘70               Non-conformisten in de Russische kunst in gevecht met bulldozers 

1924 en 2024                  De positie van schrijvers onder Stalin en die onder Poetin

2022-2025                         Verdediging van de Russische cultuur in het buitenland

Deze opsomming lijkt te suggereren dat de geschiedenis in blokken van 45 minuten opgedeeld kan worden; dat is handig bij het opgeven van een structuur van de cursus, maar de praktijk leert dat die geschiedenis weerbarstiger is dan het uurwerk. 

Alles komt aan bod, maar er vindt tussen de colleges zeker een overloop plaats.