Midden-Europa – opnieuw slagveld tussen oost en west

Moeizame opstanding van verdwenen steden

Tallinn, Reval, Ревель, Kolywan, Lyndanisse, Reuel; 
Wilna, Wilno, Вильнюс, Вильна, Wilne 
Białystok, Bjelostock, Bjalistok, Беласток Belastok,
Brodi,Brody, Броди, Броды, Brod
Lviv, Lvov, Lwów, Lwiw, Львов, Lemberg, Lemberik, Leopolis;
Tsjernivtsi, Чернівці, Черновцы, Czernowitz, ‏Cernăuți; 
Odesa, Одеса, Odessa, Одесса, Odessos, Ades;                                   

.. steden onder vele namen bekend en met een rijke en veelal tragische geschiedenis.

De geografisch-historische geschiedenissen van steden in Midden-Europa lopen langs grillige lijnen en om die goed te kunnen beschrijven moeten bronnen van een handvol rijken in evenzoveel talen geraadpleegd worden. Deze cursus gaat niet uitsluitend over het verleden, maar is ook een verkenning van het heden met een blik op de toekomst.

Midden-Europa was deel van het Kievskaja Roesj, van Polen-Litouwen, van het Russische, het Osmaanse en het Habsburgse Rijk, van de Sovjetunie, van nazi-Duitsland, opnieuw van de Sovjetunie en van de landen die uit de puinhoop van die ingestorte unie ontstonden. Het is de regio die nagenoeg samenvalt met het “paalgebied”, het vestigingsgebied in het Russische Rijk waar het joden was toegestaan zich permanent te vestigen. Tsjernivtsi stond bekend als Jerusalem aan de Pruth en Vilnius als Jeruzalem van het Noorden.

De steden in dit gebied kenden door die voortdurende machtswisselingen en grensverschuivingen een rijke multiculturele, multireligieuze en multi-etnische bevolking, bestaande uit onder anderen Polen, Oekraïners, Russen, Duitsers, Grieken, Albanezen, Armeniërs en joden, die er allen hun eigen gebedshuizen en cultuurtempels bouwden.

Juist die regio werd in de twintigste eeuw door het fascisme en het communisme in de tang genomen. De Baltische staten, Polen, Wit-Rusland, de Oekraïne, Roemenië en het westen van de Sovjet-Unie werden de proeftuin waar twee dictators hun ideologieën zaaiden en de bevolking de catastrofale oogst moest binnenhalen. In de periode tussen 1932 en 1945 kwamen hier meer dan veertien miljoen mensen om het leven – burgers wel te verstaan, de miljoenen soldaten niet meegeteld. Stalin noemde de dood van een enkel individu een tragedie, de dood van een miljoen een statistisch gegeven.

Fascinerende verhalen over het verdwenen Midden-Europa, over de inwoners en hun cultuur, kunst en literatuur dragen bij aan een beter begrip van die tragische geschiedenis; beter begrip draagt ertoe bij dat wordt voorkomen dat deze regio altijd een speelbal van de geschiedenis blijft. 

De verhalen worden steeds onderbouwd door in het Nederlands vertaalde romans en gedichten.