De filosofie van Arthur Schopenhauer

De wereld als wil en voorstelling

Het denken van Schopenhauer is inmiddels twee eeuwen oud, maar nog steeds het bestuderen waard, alleen al vanwege de taal. Zijn filosofie is vooral beïnvloed door Plato en Kant, maar heeft bijzondere kenmerken waardoor zij toch een geheel eigen karakter heeft.  Zij is bijvoorbeeld expliciet atheïstisch, vele jaren voor Nietzsches ‘dood van God’, maar tegelijk metafysisch en expliciet beïnvloed door oosterse filosofieën als hindoeïsme en boeddhisme. 

Het denken van Schopenhauer is de geschiedenis ingegaan als vorm van ‘pessimisme’. Dat predicaat is niet geheel onjuist, maar is tegelijk ongenuanceerd en onnauwkeurig. Hij wil het menselijk leven beschouwen in wat het is, niet in wat wij zouden wensen dat het is. In dat  leven speelt niet het rationele en ideële de hoofdrol, maar een in beginsel blind streven naar bestaan en manifestatie. De onverzadigbaarheid van dit streven is inherent aan het leven en wordt ervaren als lijden. 

Toch heeft Schopenhauer oog voor de mooie kanten van het bestaan, wat vaak genegeerd wordt. De mens kan gemoedsrust vinden in de zuivere beschouwing van de wereld, de kosmische natuur, van de dingen, de planten, de dieren, de mens zelf. Deze beschouwing geeft ervaringen van schoonheid en verhevenheid en daarmee een vreugde om het bestaan.

Filosofie en kunst stellen ons in staat los te komen van het lijden dat ontstaat door de dominantie van het willen dat ons voortdurend richt op de gebreken van en het ontbrekende in het individuele leven. We kunnen dat willen tot rust brengen door ons te richten op het universele waarvan het individuele deel uitmaakt. Behalve in de filosofie en de kunst ziet Schopenhauer hiervoor mogelijkheden in de moraliteit en de ‘resignatie”, het tot rust brengen van de tirannieke wil in ons. Schopenhauer heeft niet alleen veel invloed gehad op filosofen als Nietzsche, Wittgenstein, Cioran en Freud, maar ook op kunstenaars als Wagner, Tolstoj, De Chirico, Borges, Reve, Houellebecq.

Opsomming onderwerpen per college:

College 1-3: Voorstelling en Wil: de metafysica

College 4-6: De wereld als lijden: mensvisie en moraliteit

College 7-8: Schoonheid en verhevenheid in de kunsten

College 9-10: Dood en verlossing.