Moderne architectuur in Scandinavië

Alvar Aalto, Eliel Saarinen, Gunnar Asplund, Arne Jacobsen en Jorn Utzon: allemaal namen van bekende architecten uit Scandinavië. De laatste jaren is de belangstelling voor de architectuur in het noorden van Europa sterk toegenomen en architectenbureaus uit Scandinavië zetten tegenwoordig internationaal de toon. Wat is er speciaal aan deze architectuur, welke tradities spelen een rol en bestaat er zoiets als een Scandinavische architectuurtaal? 

Een mystieke band met de natuur gekoppeld aan een no-nonsense benadering van het strenge klimaat en de bijzondere daglichtcondities in het hoge noorden. Het is de combinatie van een zakelijk functionalisme en een verwijzing naar de eeuwigheid die de Scandinavische architectuur een indruk van tijdloosheid geven.   

De vanzelfsprekendheid waarmee classicisme, vernacular en modernisme elkaar afwisselen in gebouwen afzonderlijk of samenkomen in één project, het gemak waarmee regels van zowel classicisme als van het internationaal modernisme met de voeten wordt getreden is inspirerend en tegelijk verwarrend. Toch is de algemene indruk er een van authenticiteit, van een architecturaal idioom dat zich onttrekt aan academische categorisering en waaraan wellicht heel andere wortels ten grondslag liggen dan classicisme en modernisme suggereren. 

Wat in het oog springt is dat in Scandinavië het modernisme vooral een praktijk van het bouwen is en veel minder een ideologie zoals dat in de jaren dertig en vijftig van de vorige eeuw in de rest van Europa wel het geval was. Veel architecten laten zich inspireren door de natuur en het landschap en de architectuur is daarmee wellicht sterker verbonden met een lokale traditie dan de mainstream van de Europese opvattingen.    

Opvallend is dat met de detaillering van de gevel vaak vrij letterlijk de natuur wordt geïmiteerd. Een van de meest algemeen toegepaste middelen is het traliewerk van grenen latten, waardoor het licht verstrooid en gefilterd, het geluid geabsorbeerd en de blik beheerst wordt. 

Maar ook baksteen kan bogen op een eeuwenlange traditie in Scandinavië. De lange levensduur en het feit dat dit materiaal onbrandbaar is, maakten dat baksteen geleidelijk houten huizen in de steden heeft vervangen. Ook in de meest recente voorbeelden wordt zo concrete textuur aan gebouwen gegeven en wordt de verschijningsvorm gemanipuleerd. Het daglicht wordt vaak asymmetrisch of van een zijde binnengehaald, waardoor de textuur van de toegepaste materialen benadrukt wordt en het landschap ook onderdeel wordt van het interieur.