Leergang thematische inleiding filosofie deel 2

In de afgelopen twee decennia heeft in de Engelstalige filosofie een herleving van het lichaam-geest-probleem plaatsgevonden. Deze herleving is ontstaan doordat tegen de behaviouristische en fysicalistische orthodoxie, die dominant was in de 20e eeuw, belangrijke argumenten zijn ingebracht. 

Deze argumenten lijken te betekenen dat bewustzijn niet (volledig) gereduceerd kan worden tot gedrag en/of hersenprocessen. Een beginpunt van deze ontwikkeling is het boek The conscious mind uit 1996 van de Australische filosoof David Chalmers. Hij muntte het idee van ‘the hard problem of consciousness’: het probleem dat we subjectief bewustzijn niet kunnen verklaren uit de elektrochemische processen van de hersenen. De argumenten die hij daarvoor gebruikt worden nog steeds bediscussieerd. In het kielzog van Chalmers hebben andere denkers alternatieve theorieën ontwikkeld zoals epifenomenalisme, panpsychisme en eigenschapsdualisme.  

In deze collegereeks wordt een beeld gegeven van deze nieuwe ontwikkeling. We plaatsen deze in verband met de historische opkomst van het moderne lichaam-geest-probleem in de 17e eeuw bij Galilei en Descartes. We vragen ons af wat we onder bewustzijn kunnen verstaan en wat een verklaring voor bewustzijn zou inhouden. 

Dan beschouwen verschillende posities over die verklaring. We beginnen met fysicalisme; dat bewustzijn volledig verklaard zou kunnen worden uit fysische of hersenprocessen. We geven aan welke argumenten voor en tegen deze opvatting pleiten. We onderzoeken alternatieve theorieën en de argumenten ervoor en proberen tot een afweging te komen. We bespreken historische denkers als Rene Descartes, Leibniz, Spinoza en Kant en hedendaagse denkers als Gilbert Ryle, David Chalmers, Thomas Nagel, Galen Strawson, Colin McGinn, Philip Goff en anderen. 

De cursus geeft inleidend inzicht in het moeilijke probleem van de verklaring van bewustzijn en in het hedendaagse debat binnen de bewustzijnsfilosofie.    

Opsomming onderwerpen per college:

College 1-2: Het ontstaan van het moderne lichaam-geest probleem in de 17e eeuw: Galilei, Descartes, Hobbes, Spinoza, Leibniz en Kant.

College 3: Wat is bewustzijn? Definities, Qualia, verklaring 

College 4: Wat is fysicalisme? Hempel’s dilemma, identiteitstheorie, emergentisme.

College 5-6: Problemen met het fysicalisme: zombie-argument, kennis-argument, transparantie-argument, personalistisch argument

College 7-8: panpsychisme. over de psychische aard van de fysische werkelijkheid, het combinatieprobleem en het bewustzijn van de kosmos.

College 9. Eigenschapsdualisme. Psychofysische wetten, bewustzijn en de interpretatie van de quantummechanica.

College 10: Afweging en voorlopige conclusie

Deze cursus maakt deel van uit van de leergang Thematische filosofie maar is prima afzonderlijk te volgen.