De Kaukasus tussen Oriënt en Avondland

Tussen Oriënt en Avondland liggen machtige bergketens die niet alleen afgrenzen, maar die ook een brug slaan tussen verschillende culturen. In dat mythenrijke gebied slaat een boze Zeus Prometheus in de ketenen, nadat deze het vuur aan de zo schamel bedeelde mens had doorgegeven. De Griekse held Jason gaat er met zijn Argonauten in het rijk Colchis, het land van Medea, op zoek naar het Gulden Vlies en op de berg Ararat loopt na de zondvloed de Ark van Noach tegen de rotsen.

Naast de oudste christelijke regio's ter wereld vinden we hier tussen de bergketens tevens de restanten van een groot aantal chanaten en talloze vorstendommen die steeds door onafhankelijke clans en vorsten bestuurd werden en soms nog worden. Ook als in modernere tijden grote buren zoals het Perzische Rijk in het oosten, het Byzantijnse in het westen, het Osmaanse in het zuiden en het Russische in het noorden het gebied inpalmen – het wordt nooit een hechte eenheid. Sinds het uiteenvallen van het Sovjetrijk in 1991 zijn Georgië, Armenië en Azerbeidzjan soevereine staten, zodat de historierijke Kaukasus in onze tijd staatkundig bestaat uit die drie onafhankelijke republieken en een stuk Zuid-Rusland, Oost-Turkije en Noord-Iran. 

De bergketens hebben voor een grote verscheidenheid tussen de daar woonachtige volken gezorgd, die wij in onze tijd voornamelijk kennen van onderlinge strijd om politieke en religieuze redenen. Maar op dit raakvlak tussen Oost en West (knooppunt van de meer dan 2000 jaar oude Zijderoute) bestaan ook vaak perioden van rust tussen de volken met hun zeer oude en ook relatief jonge religies; het is bij uitstek de plek waar Kiplings citaat níet bewaarheid wordt en waar het Oosten wel degelijk het Westen ontmoet. 

Het begrijpen van de geschiedenis van dat knooppunt van culturen als een gemeenschappelijke benadrukt vooral communicatie en interactie tussen die volken. Vanaf het vroegste moment van de aanwezigheid van de mens in de Kaukasus zien we tekenen van migratie en handel over het hele Euraziatische continent met aansluitend de positieve effecten van die contacten op de ontwikkeling van de betrokken regio’s en hun bevolking. Landbouw, veeteelt, metallurgie en andere technologieën, ambacht, muziek, kunst, religie en politieke ideeën zijn geen geïsoleerde, onafhankelijke ontwikkelingen in maatschappijen die los van elkaar staan, maar verschillende facetten van een gedeeld project.

Opsomming onderwerpen per college:

College 1. De Kaukasus – geografische en andere kengetallen 

College 2. Zuid-Rusland – zeven autonome republieken binnen de Russische Federatie 

College 3. Armenië – ruim 2500 jaar gedocumenteerde geschiedenis (eerste deel) 

College 4. Armenië – ruim 2500 jaar gedocumenteerde geschiedenis (tweede deel)

College 5. Georgië – geschiedenis van een trots land      

College 6. Azerbeidzjan – geschiedenis van het land van vuur

College 7. Conflicten 20e eeuw (Medz Yeghern – de grote catastrofe, Karabach, Ossetië)

College 8. Toekomstperspectief – Europe’s next avoidable war