Leergang De vroege geschiedenis van Europa, deel 9 (Nijmegen)

In de eerste helft van de achtste eeuw raakt het rijk van de Merovingische koningen in de versukkeling. Er is weliswaar veel bereikt, vele inwoners zijn christen geworden en er zijn rijke grootgrondbezitters ontstaan, maar de politieke macht lijdt aan hetzelfde euvel als de laat-Romeinse keizers. Hun macht ligt in handen van topambtenaren en niet meer bij henzelf. Dat leidt in 751 tot een paleisrevolutie waarbij ene Pippijn de macht van de luie vadsige koningen overneemt. 

Met hem begint een nieuwe dynastie en er volgt een nieuwe periode van bloei in Europa. Dat wordt mede mogelijk gemaakt door het krachtige bestuur van Karel de Grote, die niet alleen nieuwe delen van Europa aan zijn rijk toevoegt, maar tevens zorgt voor de kerstening van die regio’s. Onder zijn bestuur maakt Europa worden nieuwe paleizen (paltsen) en kloosters gesticht, ontstaan de eerste kloosterscholen, en er worden verrassende kunstwerken vervaardigd. In economisch opzicht kan het rijk van Karel de Grote wedijveren met dat van de Oost-Romeinse keizer in Constantinopel. Het rijk wordt gereorganiseerd, wat zorgt voor opbloei van diverse regio’s. In de nieuwe centra ontstaan cultusplaatsen en versterkingen, die op hun beurt een positieve invloed hebben op de economie. De Friese handel komt tot een enorme bloei en handelaren hebben connecties met vrijwel elke belangrijke havenstad rondom de Noordzee en in sommige gevallen nog verder weg. Er ontstaan nieuwe steden die heel strategisch gelegen zijn aan de grote waterwegen. Ze bieden woon- en werkruimte voor duizenden vroege stedelingen. 

In Nederland is Dorestad daarvan het meest sprekende voorbeeld. Al die economische bloei heeft ook donkere kanten. Het trekt opportunisten aan, plunderaars en zelfs veroveraars. De crisis die het Romeinse rijk eeuwen eerder doormaakte lijkt terug te keren, vooral als handelaars uit Scandinavië zich in de negende en tiende eeuw ontpoppen tot ‘Vikingen’, woeste plunderaars die met snelle boten steden en kloosters overvallen. De latere Karolingische keizers kunnen weinig tegen hen uitrichten, maar regionale bestuurders zijn daartoe wel in staat. Zo brokkelt het rijk langzaam af. Tegelijkertijd worden de ‘Noormannen’ tot nieuwe ontdekkingsreizigers in een groter wordende wereld.

Opsomming onderwerpen per college:

College 1: De eerste christenen in de Lage Landen

College 2: Kloosters en kerken

College 3: Ontstaan van nieuwe elites

College 4: Opkomst van de Pippinieden

College 5: Karel de Grote

College 6: De Karolingische renaissance

College 7: Karolingische cultusplaatsen en versterkingen

College 8: Politieke ontwikkelingen in het Karolingische rijk

College 9: Friese handel en vroege steden

College 10: Noormannen