Een inleiding tot de cultuurfilosofie
In de cultuurfilosofie gaat het om de interactie tussen mens en cultuur. ‘Cultuur’ is datgene wat resulteert uit collectief handelen van mensen. Kunst, religie, filosofie, taal en wetenschap zijn culturele conglomeraten waarin de mens zichzelf uitdrukt en hervindt. Hoe meer mensen met elkaar in interactie zijn, hoe complexer de daaruit voortkomende artefacten, hoe hoger het symboolgehalte ervan. Volgens de Duitse filosoof Ernst Cassirer (1874-1945) is een cultureel artefact een symbool: de verwijzingsdynamiek ervan is niet een- maar multidimensionaal en principieel onvoorspelbaar.
In dit college staan we stil bij de aard van die culturele conglomeraten en bij de interactie ervan met menselijk denken, handelen en beleven. We zullen kijken naar affirmatieve, kritische en analytische benaderingen van menselijke cultuur. Dat doen we aan de hand van het werk van Schleiermacher, Herder, Dilthey, Rickert, Cassirer, Horkheimer en Adorno. Dit zijn niet toevallig allen denkers van Duitse bodem: het Duitse taalgebied is lang leidend geweest in de Europese filosofie. Hun ideeën zijn nog steeds vruchtbaar en helpen ons om onze eigen tijd beter te begrijpen.
We zullen ons bezighouden met de vraag wat we onder ‘cultuur’ moeten verstaan. Is alles wat mensen voortbrengen cultuur, of geldt dit alleen voor de ‘hogere’ producten? Is er een band tussen onderling verschillende cultuuruitingen, zoals taal, religie, kunst, wetenschap e.d.? Is cultuur iets wat mensen verheft, of leidt cultuur onherroepelijk tot de menselijke ondergang?
De docent zal tijdens de colleges de cursist aanmoedigen om zich verder te ontwikkelen en om niet te blijven staan bij reeds ingenomen standpunten.
- Inleiding: wat is cultuur?
- Mythe en religie (teksten van Cassirer en Schleiermacher)
- Taal (I) (tekst van Cassirer)
- Taal (II) (tekst van Herder)
- Kunst (I) (tekst van Cassirer)
- Kunst (II) (tekst van Dilthey)
- Geschiedenis (tekst van Cassirer)
- Wetenschap (I) (tekst van Cassirer)
- Wetenschap (II) (tekst van Rickert)
- Cultuurkritiek (tekst van Horkheimer/Adorno)
