De gouden route naar Samarkand

O’zbekiston (Oezbekistan) is nagenoeg gelijk aan het centrale gedeelte van het oude Toerkestan: het hart van Centraal-Azië. In de antieke oudheid heette de kern van dit gebied Transoxanië. Het strekt zich uit van de rivier de Oxus (nu Amoe Darja) in het westen tot het Chinese Tian Sjangebergte in het oosten; van het Kazachstaanse Aralmeer in het noorden tot de Afghaanse bergketens in het zuiden. Sporadisch voorkomende rivierbeddingen en nagenoeg willekeurig rondgestrooide oasen kenmerken het landschap. De nomadenbevolking leidt op deze schier eindeloze zandvlakte een karig bestaan. 

Ooit vertrokken hier ruiters om grote delen van de wereld te onderwerpen. Om de streek werd gevochten vanwege de belangrijke handelswegen en rijke plaatsen als Samarkand, Boechara en Chiva. Het gebied verloor aan belang na de ontdekking van de zeewegen naar Indië en Oost-Azië en het werd er volledig stil toen de Russen de Transsiberische spoorlijn hadden aangelegd. Na de Tweede Wereldoorlog bezochten decennialang alleen enkele Russische archeologen, een paar ondernemende toeristen en wat verdwaalde studenten Russisch het gebied. Sinds in 1979 door een ongelukkig besluit tijdens een kerstdiner in het Moskouse Kremlin de strijd om en in het gebied weer oplaaide, staat de regio opnieuw midden in de geopolitieke belangstelling. 

Sinds het uiteenvallen van de Sovjetunie in 1991 is Oezbekistan (evenals de andere Stan-landen) een zelfstandige republiek. Het oude communistische partijkader bleef in al die landen stevig in het zadel zitten en is druk bezig de macht binnen de eigen (familie)kring te houden. Als dat gedurende langere tijd lukt, zal die naam toegevoegd worden aan het rijtje van dynastieke heersers in deze woestijnstreek. Dat lukt niet zonder slag of stoot, want waar gemeenschappelijke oude vijanden wegvallen en dus oude haat verdwijnt, komt nieuwe nijd op die als vanouds zorgt voor strijd in de paleizen. 

In deze cursus wordt ingegaan op de lange geschiedenis van de streek en wordt een virtuele reis gemaakt langs de oude steden van deze nieuwe onafhankelijke staat, waarbij ook ruim aandacht wordt besteed aan architectuur, kunst en literatuur en aan de actuele politieke en sociaal-economische situatie van het land.

Globale opsomming onderwerpen per college:

College 1: Staatkundige en geografische kengetallen van Centraal-Azië

College 2: De oudste protostaten in de regio 

College 3: Eerste kantelpunt: de islam op weg naar Samarkand 

College 4: Tweede kantelpunt: de Mongolen op weg naar Samarkand

College 5: Derde kantelpunt: Amir Timoer neemt over en bouwt zijn nieuwe Samarkand 

College 6: Vierde kantelpunt: de Russen veroveren Toerkestan en geven het door aan de Sovjets

College 7: De Sovjetunie valt uit elkaar en de streek wordt onafhankelijk

College 8: Parels in de woestijn – een zandbak vol verboden kunst, het Savitskij-museum in Nukus