Waarom bestaat de wereld?

Van oudsher verwondert de mens zich over het bestaan van de wereld en de kosmos. Ons denken zoekt een oorzaak of diepere reden voor dit bestaan. In premoderne tijden werd het antwoord gezocht in mythologie en religie. In de moderne tijd wordt dit vraagstuk bestudeerd door filosofie en natuurwetenschap. In deze collegereeks beschouwen we theologische, filosofische en wetenschappelijke pogingen het raadsel van het bestaan van de wereld op te lossen. 

Als uitgangspunt en leidraad nemen we de beroemde vraag van de filosoof Leibniz uit 1714: Waarom is er iets en niet veeleer niets? Deze vraag wordt wel de grondvraag van de metafysica en de ‘meest duistere’ vraag van de filosofie genoemd. We denken na over deze vraag en over de begrippen ‘iets’ en ‘niets’. We ontwikkelen een systematiek van mogelijke antwoorden. Er blijken logische, theïstische en atheïstisch-wetenschappelijke antwoordstrategieën te zijn. De vraag is voor betekenisloos verklaard, God werd als antwoord geponeerd en in de kosmologie werden natuurwetten ingezet als atheïstisch antwoord op de vraag. 

Al deze strategieën bespreken we met hun pro- en contra-argumenten. We proberen tot een afweging te komen en stuiten op de mogelijkheid dat geen enkele antwoord voldoet en dat we agnostisch moeten zijn. Of omdat we nog niet genoeg weten, of omdat de mens te beperkt is het antwoord te vinden of omdat er geen antwoord is. Dit laatste zou betekenen dat de kosmos geen rationeel te doorgronden fundament heeft: het lijkt het denken te boven te gaan. We stuiten rationeel op de grenzen van de rationaliteit. Zo wordt een mystieke dimensie geopend die een eigen aard heeft. 

In de loop van het betoog passeren denkers als Anselmus, Spinoza, Leibniz, Kant en Wittgenstein. Ook bespreken we hedendaagse denkers en wetenschappers over deze vraag. 

Deze cursus is interessant voor iedereen die geboeid is door de fundamentele vragen van ons bestaan en die zich graag verdiept in heldere, maar ongewone filosofische gedachtegangen. Er is geen speciale voorkennis vereist en er wordt gewerkt met een syllabus.

Opsomming onderwerpen per college:

College 1: De grondvraag van de metafysica

College 2: Een overzicht van mogelijke antwoorden: een overzicht

College 3-4: is het absolute niets mogelijk?

College 5-6: Is God het antwoord?

College 7: De afgrond voor de rede

College 8: Het natuurwetenschappelijk antwoord: de immanente samenhang

College 9: Het natuurwetenschappelijke antwoord: mathematische natuurwetten

College 10: Agnosticisme