Leergang Brabant onder het calvinistische bewind (1566-1795), deel 1

Het Verdriet van Brabant

De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) wordt gezien als een strijd waarbij Nederland vocht voor zijn onafhankelijkheid. De koning van Spanje was de grote vijand van wie de opstandige Nederlandse gewesten zich bevrijdden. Klopt dat beeld wel? Grote delen van Brabant hadden veel langer dan het westen en het noorden van Nederland te maken met het oorlogsgeweld. Bij de Vrede van Munster in 1648 kwam Staats-Brabant als Generaliteitsland definitief onder het bestuur van de Zeven Verenigde Provinciën, waar het calvinisme de bevoorrechte godsdienst was. 

Brabantse steden maakten geregeld belegeringen mee. Maar het waren vooral de boeren op het platteland die zwaar de dupe waren van de strijdende troepen en hun tactiek van de verschroeide aarde. Tot groot verdriet van de Brabanders werd Staats-Brabant bij de Vrede geen zelfstandige provincie met een eigen bestuur en met zeggenschap in de regering van het land. Het trauma werd pas minder toen Brabant op 1 maart 1796 als Bataafs Brabant in de nieuwe Bataafse Republiek dezelfde rechten kreeg als de andere provincies. De Prinsen van Oranje, onder wier leiding veel was veroverd, werden verheerlijkt in schilderijen, liederen en dichtwerken. In deze cursus zullen deze uitingen aan bod komen. 

De andere kant van de medaille, de ellende voor de bevolking en het statusverlies van de trotse Brabantse steden, krijgt ruimschoots aandacht. Op min of meer chronologische wijze wordt eerst de religieuze, staatkundige en militaire geschiedenis besproken. Vervolgens worden er thema’s uitgediept, waarbij ook aandacht zal zijn voor het trauma van Brabant. Er wordt ook gekeken naar de staatkundige inrichting van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën, met name in relatie tot Staats-Brabant. We ontdekken hoe Brabant verscheurd werd en hoe de Brabanders daar noodgedwongen mee leefden.

Er kunnen opvallende parallellen met de oorlog in Oekraïne getrokken worden. 

Deze cursus van 6 colleges is de eerste van een tweedelige leergang over ‘Brabant onder het calvinistische bewind, 1566-1795. Een geschiedenis van ellende en vitaliteit’. De tweede cursus die in het voorjaar 2024 wordt gegeven gaat over ‘Marginalen in de zeventiende en achttiende eeuw. Armoede en ellende in het katholieke zuiden van Nederland’ en behandelt in 7 colleges de maatschappelijke ontwikkelingen in de zeventiende en achttiende eeuw in Brabant en Midden-Limburg. De aandacht gaat daarbij uit naar de onderlaag van de maatschappij en de outcasts (de marginalen). Zowel de stad (met name Eindhoven, Helmond, Weert, ’s-Hertogenbosch) als het platteland komt aan bod. 

Opsomming onderwerpen 

College 1: Voorgeschiedenis onder de Bourgondiërs en de Habsburgers

College 2: De Tachtigjarige Oorlog tot het Twaalfjarig Bestand 

College 3: Vanaf het Twaalfjarig Bestand tot de Vrede van Munster 

College 4: De ellende voor de bevolking en voor de soldaten

College 5: De inrichting van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën 

College 6: De verheerlijking van de verovering van Brabant en het Brabantse streven naar zeggenschap in het landsbestuur